Sümerliler ve Yazının icadı

                       Sümerliler ve Yazının İcadı 

                          (M.Ö. 5300 - M.Ö. 1940)

    

  

         Mezopotamya'nın güneyinde yer alan Sümer bölgesinde ilk sulama kanalları yapılmıştır. İlkbahar mevsimi geldiğinde, yağan yağmurların, eriyen kar sularının neticesinde Fırat ve Dicle nehirleri taşkınlar yapmaktadır. Taşkın sularını burada yaşayan insanlar, göletlerde biriktirmişler. Kurak yaz aylarında bu suları kanallarla tarlalarına ulaştırarak daha fazla verim almayı başarmışlardır. Verimin artmasıyla kişilere başka işlerle uğraşmak için zaman kalmıştır. Yeni meslekler doğmuştur...

SÜMERLER VE TİCARETİN DOĞUŞU: İLK ZANAATLAR

    Sümerler, topraklarını sulayarak daha fazla verim almaya başlayınca, ürünlerinin fazlasını kendilerinde olmayan taş, odun, bakır gibi maddelerle takas yapmaya başladılar. Böylece insanlarda ilk ticaret hayatı da başlamış oldu. İnsanların bir kısmı başka işlerle de uğraşmaya başladılar. Örneğin; bir kısmı süs eşyaları, ev eşyaları, çeşitli alet ve edevatlar yaptılar. Bazıları da iyi hasat için dua eden, yiyeceklerin saklanmasında ve dağıtılmasında görevler üstlenen rahipler oldular..

SÜMERLER'DE İLK İCATLAR ve TEKERLEĞİN BULUNMASI

   Sümerler'in yerleştikleri yerlerden biri de Ubeyd olduğu için kendilerine Ubeydliler de denir. M.Ö. 3500- 4000 yıllarında tekerleğin bulunması, insanların hayatında bir dönüm noktasıdır. Çiftçiler hayvanlarla taşıdıklarının çok fazlasını tekerlek sayesinde taşımaya başladılar. Çok ilginçtir; çömlekçi çarkını bulan insanlar daha çabuk ve daha düzgün çanak ve çömlekler yapıyorlardı. Bu çarkı geliştirerek tekerleği kullanmaya başladılar.
İnsan yaşamında ve insanların gelişiminde en önemli rolü olan yazı da M.Ö. 4000 yıllarının sonlarında icat edilmiştir.

SÜMERLER: YAZININ İCADI
  

    Yazının icadı, insanların hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. Yazının icadıyla insanlar olayları kaydedebilmeye başladıklarından tarihin başlangıcı olarak kabul edilir. İlk yazı örnekleri M.Ö. 3300 yıllarında Sümerlerin Uruk şehrinde bulunmuştur. İlk yazı, yaş kil tabletler üzerine ucu sivriltilmiş çubuklarla varlıkların  resimleri yapılmıştır.

Çiftçiler, ürünlerini tapınaklara verdiklerinden memurlar bunları piktograf denilen basit resimlerle kayıt altına alıyorlardı. Rakamlar, hilal ve daire şeklinde gösteriliyordu. Yazıların önemli bir kısmı çiftçilikle ilgiliydi. Hayvanların kafaları çizilerek hayvanlar, bitkilerin resimleri çizilerek bitkiler anlatılıyordu. Duyu organları çizilerek duygular anlatılıyordu. Daha sonra resimler yerlerini şekil ve sembollere bıraktı.

SÜMERLER: ÇİVİ YAZISI

    Sümerler, uçları çivi biçimindeki çubuklarla kayaların ve kil tabletlerin üzerine resimler, şekiller, semboller yaparak yazı yazıyorlardı. Hem kullandıkları aletler hem de yazılar çiviye benzediği için bu yazı türüne çivi yazısı dendi. Kelimelerde geçen aynı sesleri aynı şekillerle ifade etmeye başladılar ve çivi yazısı böylece gelişme gösterdi.
Çivi yazısı "3000" yıla yakın bir süre kullanıldı. Bu yazı türü Akkadlar, Elamlar, Hititler tarafından da kullanıldı.
Çivi yazısı 1844 yılına kadar çözülemedi. Bu yıllarda, uzun bir çalışmanın ve uğraşın sonunda, Henry Ravlinson adlı İngiliz subay bu yazıyı okumayı başardı.

SÜMERLER'DE İLK ŞEHİR DEVLETLERİ

   Sümerler'de ilk şehir devleti Uruktu. MÖ 3000 yıllarında yeni şehirler ortaya çıktı. Eridu, Nippur, Ur ve Kiş gibi... Bu şehirler köyleri ve arazileri kendi yönetimlerine katmaya başladılar. Böylece şehir devletleri ortaya çıktı. Her şehrin kendi kralı ve yönetimi vardı.
SÜMERLERDE ŞEHİR DEVLETLERİNİN YÖNETİMİ
Sümer kentleri ilk zamanlar seçimle iş başına gelen kişiler tarafından yönetiliyordu. Şehir devletleri büyüyüp şehir devletleri haline geldikçe idarecileri şehir devletlerinde söz sahibi kişiler seçmeye başladı.
Sümerlerde tarım çok önemliydi. Şehir devletleri arasında verimli tarım arazileri için savaşlar başladı bu savaşları "lugal" denilen komutanlar yönetirdi. Zamanla komutanlar kral olarak kabul edildi. Krallıklarda babadan oğula geçiyordu. Düşmanlardan korunmak için şehirlerin etrafı yüksek surlarla çevrilmişti. Savaş zamanında halk bu surların içinde kalıyorlardı. Tarım arazileri ise surların dışında yer alıyordu.
SÜMERLERDE DİN

  Sümerlerde her şehrin kendi tanrısı veya tanrıçası vardı. Bunun dışında yüzlerce tanrı veya tanrıçaya tapılırdı. Çok tanrılı bir dine sahiptiler. Bazı önemli tanrılardan örnek verecek olursak: Anu  veya An (gök tanrısı), Enlil (hava tanrısı), Nanna (Ay tanrısı), Utu (Güneş tanrısı), Ecem (soylular tanrıçası)...
Her şehrin merkezinde o şehrin tanrı veya tanrıçası için yapılmış tapınak bulunurdu. Bu tapınaklar önceleri dikdörtgen şeklinde yapılmış basit yapılardı. Zaman geçtikçe bu tapınakları yıkmadan üstlerine yeni tapınaklar inşa ettiler. Böylece zigurat denilen basamaklı tapınaklar oluştu. Ziguratlar çamur ve kerpiç tuğlalardan yapılmıştır. Günümüze kadar ulaşan tapınaklar bulunmaktadır. Sümerler topraklarının tanrı veya tanrıçalara ait olduğunu düşündükleri için ürünlerini tapınaklara bağışlıyorlardı. Tapınaklarda bu ürünleri kayıt altına alan pek çok memur çalışıyordu. Ürünlerin toplanması, dağıtılması depolanması yetkisi rahiplerindi. Tapınaklarda pek çok aşçılar, zanaatkarlar, temizlikçiler rahiplere hizmet ederdi.

SÜMERLERDE KRAL MEZARLARI
    İngiliz arkeolog Sir Leonard Wooley 1922 yılında Ur şehrinde başlattığı kazı çalışmaları 12 yıl sürmüştür. Ur'da 1900'e yakın  mezar bulunmuştur. Bunların 17 tanesinin krallara ait olduğu tahmin edilmektedir. Kral Akalamdug ve Meskalamdug'a ait mezarlar bozulmadan günümüze kadar ulaşmıştır. MÖ. 2500 tarihlerine ait olduğu tahmin edilmektedir.Bu mezarlarda inanılmaz derecede güzel mobilyalar, ev eşyaları, müzik aletleri bulunmuştur. Ayrıca çok güzel kolyeler, yüzükler başlıklar bulunmuştur. 
Kral mezarlarında kral ve kraliçelerle birlikte gömülmüş pek çok insan iskeleti bulunmuştur. Bu da gösteriyor ki kral ve kraliçeler kendilerine hizmet eden saray mensuplarının ve hizmetçilerin öldükten sonrada hizmet etmeleri için zehir içtikleri ve birlikte gömüldükleri düşünülmektedir. Bunun gelenek olup olmadığı bilinmemektedir.

SÜMERLERDE TİCARET
 

Kral mezarlarında bulunan, takıların ve süs eşyalarının yapımında kullanılan akik, lapis, lazuli, altın gibi maddelerin Afganistan ve Hindistan'ın kuzeyindeki ülkelerle takas ettikleri düşünülmektedir. Bu da Sümerler'in ticarette de çok gelişmiş olduklarını göstermektedir.
Tüccarlar, Akdeniz kıyılarına, İran körfezine kadar gidiyor ve buralarda Hintli, Afganlı tüccarlarla mal takası yapıyorlardı.